De nieuwbouw van de Rotterdamse Boumankliniek aan de Prins Constantijnweg is in gebruik genomen. Het revolutionaire ontwerp, waarin de vormgeving en functionele eigenschappen van de ruimtes elkaar versterken, is het resultaat van een zeer intensieve samenwerking tussen architecten en zorgprofessionals. Het ontwerp gaat uit van een totaal andere benadering van patiënten dan in de traditionele psychiatrie: in de nieuwe kliniek wordt herstel van patiënten gestimuleerd met grote openbare ruimten en gerichte aandacht voor het individu. De klassieke separeerafdeling heeft geen plaats gekregen in het ontwerp.
De nieuwbouw heeft een totale oppervlakte van circa 6.300 m² en is ontworpen door Gortemaker Algra Feenstra. De nieuwbouw staat naast de al bestaande verslavingskliniek van Bouman.
Ruimte voor herstel
Research door onder andere Gortemaker Algra Feenstra (1) naar de relatie tussen architectonische ruimte en menselijk gedrag droeg bij aan het uiteindelijke bouwplan. Het resultaat is één grote afdeling met meer bewegingsvrijheid en veel meer mogelijkheden voor de patiënt om een eigen plek te vinden. Naast ruimere privé-vertrekken, hebben patiënten in de nieuwe kliniek ook de beschikking tot een actieve lounge, stiltelounge, atelier, fitnessruimte, comfort room, een veilige tuin en een extra veilige patio. Het ontwerp wijkt daarmee af van een traditionele indeling in de psychiatrie.
(1) ‘Open de laatste deur’ [BNA Bond van Nederlandse Architecten, 2010]
Wetenschappelijke studie
DJGA is een van Nederlandse architectenbureaus die betrokken was bij een studie naar alternatieven voor het inhumane separeren van psychiatrische patiënten. In 2010 nodigde het bureau vertegenwoordigers van de Boumankliniek uit voor een symposium over de wetenschappelijke kennis van dat moment over de relatie tussen ruimte en gedrag. “De psychiatrie kan niet volledig zonder het zware middel van separeren. Wel kan het gebruik ervan met een andere indeling van de gebouwen flink minder, zo kwam uit de studie en het symposium naar voren,” zegt Ellen Bisschoff, architect van Gortemaker Algra Feenstra. ”Dat wilden wij heel graag in praktijk brengen. In samenspraak met de opdrachtgever zijn de inzichten ingepast in het bouwplan.
Familie dichtbij de patiënt
Patiënten die een prikkelarme omgeving nodig hebben, kunnen in de nieuwbouw van de Boumankliniek op vijf plekken terecht die extra rust en veiligheid bieden: apart van de groep in de stiltelounge, op de eigen kamer, in de comfort room (die veiliger is ingericht dan de eigen kamer), in het beveiligde appartement (bestaande uit een woonkamer, een slaapkamer en een sanitaire ruimte) en tenslotte, als alle andere plekken geen gunstig effect hebben, in de extra beveiligde kamer. De aangrenzende woonruimte heeft een werkplek voor een zorgverlener en biedt zelfs de mogelijkheid om familieleden dichtbij de patiënt te laten logeren als de patiënt intensieve zorg nodig heeft.
De extra beveiligde kamer is geen kale ruimte, zoals een traditionele separeerruimte. In een speciaal ontworpen houten meubel – beveiligd met onbreekbaar glas – zitten vakjes voor persoonlijke spullen. Er zit ook een touchscreen in dat als een grote iPad werkt, bedoeld voor onder meer het afspelen van muziek, de bediening van licht en zonwering, televisie en contact met het zorgteam. Vanuit de groene patio valt veel daglicht binnen door ramen van vloer tot plafond. De kamer heeft geluidsabsorberende plafonds van hout en het daklicht is te verduisteren.
Geen aparte teampost meer
De teampost is in een traditionele kliniek steevast een aparte ruimte, los van de afdeling. In de nieuwe Boumankliniek heeft het team een open werkplek. Patiënten kunnen dus altijd en onder alle omstandigheden bij het team terecht. Dit voorkomt onnodige (wacht)ergernissen en stress bij patiënten. Bij de open en besloten afdelingen is van een teampost zelfs helemaal geen sprake meer. Het team is daar altijd onderdeel van de groep; de werkplek bevindt zich in de groepslounge. Dat dit een serieuze verbetering is, leert de ervaring in de psychiatrie.
De nieuwe Boumankliniek beschikt daarnaast over een spoedplein met eigen observatiekamers. Daardoor wordt de intensieve zorggroep niet belast en beïnvloed bij spoedopnames, zoals dat in een klassieke indeling zou gebeuren.
De bestaande kliniek, waar de nieuwbouw nu onderdeel van uitmaakt, wordt deels gerenoveerd. Hier komt een grote familiekamer waar patiënten straks bijvoorbeeld een verjaardagsfeestje kunnen houden met familie en vrienden, apart van de groep.
Aanvullende informatie
De nieuwbouw van de Boumankliniek heeft een totale oppervlakte van circa 6.300 m², is drie bouwlagen hoog en biedt plaats aan 116 patiënten, waaronder 22 voor intensieve zorg. Het gebouw is toekomstbestendig en voldoet aan de moderne eisen voor duurzame bouw dankzij de hogere isolatiewaarden, vloerverwarming en een warmte-terugwinsysteem.
De structuur van het gebouw is gericht op een zo groot mogelijke flexibiliteit in combinatie met lage bouwkosten. Gevels en gangwanden zijn als dragende wanden ontworpen, waardoor alle tussenwanden gemakkelijk kunnen worden verwijderd. Bijzonder is het gebruik van volledig geprefabriceerde badkamers, die voor een kortere bouwtijd en een hoger afwerkingsniveau zorgen.
Elke verdieping heeft een ruime loggia. De afscheidingen van verticale lamellen van onbehandeld hardhout combineren maximale veiligheid met een warme uitstraling. In het interieur komen de lamellen terug als veilige afschermingen langs trappen.
Omdat het gebouw een herkenbare, warme uitstraling en rustgevende sfeer moest krijgen, is voor de uitbreiding baksteen gebruikt. Dat is een breuk met de strakke uitstraling van het bestaande gebouw. De kleur van de gevels sluiten wél aan op het bestaande gebouw: daarvoor is okergeel, helderwit en verzinkt staal gebruikt. Het interieur heeft een hoog afwerkingsniveau. De lounges hebben een eigen onderscheidend karakter gekregen en daglicht dringt in alle gangen door.
Lees hier meer over de Bouman kliniek.
